१४ एप्रिल : डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची जयंती – संघर्ष, समता आणि संविधानाचा जागर..

लोणावळा : भारताचे संविधानकार, थोर समाजसुधारक आणि दलितांच्या हक्कांसाठी अखंड झगडणारे भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची आज १४ एप्रिल रोजी जयंती देशभरात आणि परदेशातही मोठ्या उत्साहात साजरी होत आहे. या निमित्ताने चैत्यभूमी, दीक्षा भूमीसह देशभरात अभिवादनाचे कार्यक्रम आयोजित करण्यात आले आहेत.

बाबासाहेबांचा जीवनप्रवास हा केवळ यशाचा नाही, तर संघर्षांचा इतिहास आहे. महाडच्या सत्याग्रहात त्यांनी अस्पृश्यांना पाण्याचा हक्क मिळावा म्हणून आंदोलन छेडले. चवदार तळ्याजवळ १९२७ मध्ये त्यांनी दलितांनी पाणी प्यावे म्हणून सत्याग्रह केला, जो त्या काळातील सामाजिक व्यवस्थेच्या विरोधात ठाम उभा राहणारा ऐतिहासिक टप्पा ठरला.

त्याच दिवशी त्यांनी ‘मनुस्मृती दहन’ करून सामाजिक विषमतेला थेट आव्हान दिले. या घटनेनंतर त्यांच्यावर कठोर टीका झाली, परंतु बाबासाहेबांनी समाजसुधारणेसाठी कोणताही विरोध न डगमगता स्वीकारला.

पुणे कराराची घटना देखील त्यांच्या संघर्षशील नेतृत्वाचे उदाहरण आहे. महात्मा गांधींनी येरवड्यात उपोषण सुरू केल्यानंतर, दलितांना स्वतंत्र मताधिकार मिळावा यासाठी बाबासाहेबांनी त्याग करत, समेटाचा मार्ग स्वीकारला, आणि पुणे करार झाला. त्यानंतर त्यांनी दलित समाजाचे राजकीय हक्क अबाधित राहतील, यासाठी अनेक मार्ग तयार केले.

महिलांच्या अधिकारांसाठी बाबासाहेबांनी संविधानात स्पष्ट तरतुदी दिल्या. समान वेतन, संपत्तीवरील अधिकार, आणि स्वतंत्र निर्णयक्षमतेसाठी त्यांनी भारतीय महिलांना कायद्याच्या माध्यमातून बळ दिले.

कधीच लोकप्रियतेच्या मागे न लागता, समाजाच्या खोलवर रुजलेल्या अन्यायाशी ते लढले. संविधाननिर्मितीच्या प्रक्रियेत त्यांनी सर्व जाती, धर्म, लिंग यांच्या समानतेवर भर दिला.

आज बाबासाहेबांचे विचार केवळ भारतापुरते मर्यादित राहिलेले नाहीत. अमेरिका, इंग्लंड, कॅनडा, जपानसह अनेक देशांमध्ये आज त्यांच्या विचारांची जयंती साजरी होते आहे.

त्यांचा जीवनसंघर्ष, विचार, आणि दूरदृष्टी यामुळेच ते एका पिढीचे नव्हे, तर अनेक पिढ्यांचे मार्गदर्शक ठरले आहेत.

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा जन्म १४ एप्रिल १८९१ रोजी मध्य प्रदेशातील महू या लष्करी छावणीत झाला. तिथून सुरू झालेला त्यांचा प्रवास हा केवळ वैयक्तिक यशाचा नव्हता, तर करोडो वंचित, शोषित, महिलांचा आवाज बनणारा क्रांतीचा इतिहास होता. आज त्यांच्या जयंतीनिमित्त, भारतीय समाजाला नव्या उजेडात उभे करणाऱ्या त्या महामानवाला संपूर्ण देशातून आणि जगभरातून कोटी कोटी अनुयायांकडून मन:पूर्वक अभिवादन.

बाबासाहेब, तुमचे विचार आमच्यासाठी दीपस्तंभ आहेत… आमच्या लढ्यांचे मार्गदर्शक आहेत… आणि आमच्या आशेचे आधार आहेत. जयंतीनिमित्त तुम्हाला शतशः वंदन!